تقریباً همه انسان‌ها استرس را تجربه می‌کنند، استرس مکانیسمی طبیعی برای سازگاری بدن با شرایط دشوار است. اولین قدم برای شناخت استرس درک این مسئله است که برخی حوادث بسیار بی‌اهمیت و ناچیز برای بزرگسالان ممکن است باعث استرس شدید در کودکان گردد. اگرچه مقدار کمی استرس ممکن است مفید باشد اما استرس بیش‌ازحد باعث آسیب‌های روانی طولانی‌مدت در کودکان میشود؛ بنابراین کاهش استرس در کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است.
یشتر با محیط‌های جدید روبرو می‌شوند از استرس بیشتری رنج می‌برند. مطالعات نشان می‌دهد که میزان استرس در چند دهه گذشته در کودکان رو به افزایش بوده است و این امر عمدتاً به دلیل انتظارات نابجایی است که از آنها انتظار می‌رود. عدم موفقیت در رقابت‌هایی که بزرگسالان برای کودکان ایجاد می‌کنند باعث حس عدم بی‌کفایتی و ایجاد استرس در کودکان میشود.
انواع استرس در کودکان
دو نوع اصلی استرسی که در کودکی تجربه میشود عبارت است از استرس خوب و استرس بد.
1. استرس خوب: این نوع استرس اغلب با فشارهای مثبت به کودک کمک می‌کند تا موانع را از سر راه برداشته و بر آنها غلبه کند. به‌عنوان‌مثال اگر دانش آموزان مقدار کمی استرس داشته باشند، تلاش بیشتری کرده و عملکرد بهتری هم خواهند داشت.
2. استرس بد: استرس بیش‌ازحد، توان مقابله با مشکلات را از کودکان گرفته و باعث مشکلات جدی چون خشونت و پرخاشگری، عدم توانایی در انجام کارها و مشکلات جسمکانی در آنها میشود و از طرف دیگر با نادیده گرفتن والدین صدمات جبران‌ناپذیری به کودک وارد میشود که باعث مشکلاتی چون تأثیر نامطلوب بر رشد ذهنی، افزایش ضربان قلب، ایجاد بی‌خوابی، بی‌حالی، دیدن کابوس، افسردگی و . میشود.
علل استرس در کودکان
عوامل مختلفی باعث استرس در کودکان میشود که بعضی از آنها عبارت‌اند از:
مدرسه: بچه‌ها نیمی از روز را در مدرسه می‌گذرانند جایی که ممکن است با عوامل استرس‌زای زیادی چون ارتباط با همکلاسی‌ها، مسئولیت‌های درسی، فعالیت‌های ورزشی، فعالیت‌های فوق‌برنامه، شهریه و . همراه باشد.
مشکلات خانوادگی: کودکان برای راهنمایی و حمایت نیازمند والدین خود هستند. گاهی مشکلات خانوادگی عامل ایجاد استرس در کودکان است. عواملی مانند دعوا و جدایی والدین، مشکلات اقتصادی، تنبیه بدنی، والدین دارای اختلالات روانی و .
محیط و رسانه: استرس ناشی از دیدن برنامه‌های خشن تلویزیونی مانند اخبار فجیع، حملات تروریستی و غیره در کودکان بسیار رایج است. کودکان حتی ممکن است در برابر خشونت شدید، وحشتناک و دلهره‌آور فیلم‌ها و سریال‌ها هم واکنش نشان دهند، حتی مواجه با غریبه‌ها، تاریکی و . هم باعث پریشانی و استرس در کودکان میشود.
علل دیگر: کودکان همچنین می‌توانند به هر دلیلی نگران شوند ازجمله مرگ اطرافیان، بیماری، مشکلات مالی، روابط عاطفی بین والدین و .
استرس بیش‌ازحد، توان مقابله با مشکلات را از کودکان گرفته و باعث مشکلات جدی چون خشونت و پرخاشگری، عدم توانایی در انجام کارها و مشکلات جسمکانی در آنها میشود.
کدام کودکان بیشتر در معرض خطر استرس هستند؟
چند عامل وجود دارد که می‌تواند باعث استرس بیشتر در کودکان شوند:
- تغییرات جدی در زندگی روزمره مانند طلاق، تغییر شهر و تغییر مدرسه
- بیماری و جراحت در کودک یا یکی از اعضای نزدیک خانواده
- رها کردن، تنهایی و بی‌توجهی نسبت به آنها
- تجربه سوءاستفاده جسمی، کلامی یا عاطفی در قالب تنبیه، جنسی و تحقیر
علائم استرس در کودکان
برای کودکان خردسال تقریباً غیرممکن است که حالات عاطفی خود را به والدینشان بیان کنند، بنابراین تشخیص علائم و نشانه‌ها بر عهده شماست:
1- علائم جسمی:
- واکنش‌های تهاجمی مثل حمله کردن، گاز گرفتن، گریه و فریاد زدن
- مشکلات خواب مثل بی‌خوابی، خواب زیاد و دیدن کابوس در خواب
- کاهش اشتها
- درد معده و سر
علائم رفتاری:
- عدم توانایی در استراحت
- توسعه ترس‌های جدید و یا تجدید ترس‌های گذشته
- ناتوانی در کنترل احساسات
- امتناع از رفتن به مدرسه و یا هرجایی که عوامل استرس‌زا هستند
تأثیر استرس بر کودک
هر چه کودک کوچک‌تر باشد تأثیرات منفی استرس بر او بیشتر میشود. چند تأثیر استرس بر کودکان:
- اختلال در رشد ذهنی کودک
- تأثیر منفی بر عملکرد کودک
- مشکلاتی چون اختلالات خوردن، اضطراب، پارانویا و افسردگی
- آسیب‌پذیری در برابر عفونت‌ها
چگونه به کنترل استرس در کودکان کمک کنیم؟
بیشتر کودکان تا حدی استرس را تجربه می‌کنند و این وظیفه‌ی بزرگسالان است که با اطمینان دادن از داشتن محیطی شاد و باثبات به آنها در مدیریت استرس کمک کنند.
برای کودک خود وقت بگذارید
برای کودک خود وقت بگذارید و آنها را تشویق به صحبت کردن کنید، به آنها ثابت کنید که همیشه کنارشان هستید. هر روز زمانی را برای بازی با آنها صرف کنید اگر زمانی برای بازی ندارید حتماً یک وعده غذایی یا میان وعده را در کنار هم میل کنید تا از این طریق بابی برای گفتگو باز شود.
ترغیب کودک به بیان احساسات
اگر فرزند شما ترسیده، استرس دارد و مضطرب است هرگز به او نگویید که "من می‌دانم حالت خوب است" در عوض از او بپرسید که چه چیزی باعث ایجاد حس بد در او شده؟ به او بگویید که شما برای بهتر شدن حالش چه کمکی می‌توانید بکنید. با این کار به او اجازه دهید تا احساساتش را راحت بیان کند.
از کودک بخواهید نفس عمیق بکشد
اگر کودکتان استرس دارد از او بخواهید که نفس عمیق بکشد، از او بخواهید چشمان خود را بسته و نفس عمیق بکشد.
از کودک بخواهید بنویسد
به او کمک کنید تا با تهیه یک دفتر یادداشت، شروع به نوشتن چیزهایی که آزارش می‌دهد بکند. از او بخواهید که در مورد اتفاقاتی که در طی روز برای او افتاده و اینکه هرکدام چه حسی را در او به وجود آورده است بنویسد، روی چیزهایی که باعث اضطراب و ترس در او شده تمرکز بیشتری کنید این کار به کاهش استرس و اضطراب کودک می‌انجامد.
کمک از یک مشاور
اگر استرس کودک شما بیش‌ازحد است و در مورد آن صحبت نمی‌کند از یک مشاور کمک بگیرید. مشاور به فرزند شما کمک می‌کند بتواند مشکلاتش را حل کند. علائم جسمی استرس عبارت‌اند از سردرد، مشکل در خواب رفتن، کابوس، کاهش اشتها، حالت تهوع، خواب مکرر و. همچنین ممکن است متوجه شوید که کودکتان بیش‌ازحد به شما می‌چسبد و آرامش نداشته و گریه می‌کند و یا رفتارهای سرسختانه‌ای دارد، یا بعد از گذشت سال‌ها دوباره از شما درخواست ک می‌کند و یا از انجام فعالیت‌هایی که قبل دوست داشته دیگر لذت نمی‌برد.
درباره این سایت